mniejszości to wszystkie narodowe mniejszości kulturowe, etniczne, religijne i językowe, których status mniejszości został uznany przez ustawodawstwo krajowe lub wiążące deklaracje międzynarodowe, a także mniejszości, które definiują i organizują się jako takie.

prawa mniejszości opierają się na uznaniu, że mniejszości znajdują się w trudnej sytuacji w porównaniu z innymi grupami społecznymi, a mianowicie populacją większościową, i mają na celu ochronę członków grupy mniejszościowej przed dyskryminacją, asymilacją, ściganiem, wrogością lub przemocą w wyniku ich statusu. Należy podkreślić, że prawa mniejszości nie stanowią przywilejów, lecz działają w celu zapewnienia równego szacunku członkom różnych wspólnot. Prawa te służą zakwaterowaniu grup szczególnie narażonych i doprowadzeniu wszystkich członków społeczeństwa do minimalnego poziomu równości w korzystaniu z ich praw człowieka i podstawowych.

Historia Europy pokazała, że ochrona mniejszości narodowych ma zasadnicze znaczenie dla stabilności, demokratycznego bezpieczeństwa i pokoju na tym kontynencie. Pluralistyczne i prawdziwie demokratyczne społeczeństwo powinno nie tylko szanować tożsamość etniczną, kulturową, językową i religijną każdej osoby należącej do mniejszości narodowej, ale także tworzyć odpowiednie warunki umożliwiające jej wyrażanie, zachowanie i rozwijanie tej tożsamości. Stworzenie klimatu tolerancji i dialogu jest konieczne, aby różnorodność kulturowa była źródłem i czynnikiem Nie podziału, ale wzbogacenia każdego społeczeństwa.

mniejszości wymagają specjalnych środków w celu zapewnienia, że korzystają z tych samych praw, co reszta ludności. Dlatego też prawa mniejszości służą doprowadzeniu wszystkich członków społeczeństwa do zrównoważonego korzystania z ich praw człowieka. Innymi słowy, ich celem jest zapewnienie osobom należącym do mniejszości narodowej rzeczywistej równości z osobami należącymi do większości. W tym kontekście szczególnie ważne jest promowanie równych szans na wszystkich szczeblach dla osób należących do mniejszości narodowej, ponieważ wzmacnia społeczności i promuje korzystanie z wolności jednostki.

kluczowe dla praw mniejszości jest promowanie i Ochrona ich tożsamości. Promowanie i Ochrona ich tożsamości zapobiega przymusowej asymilacji i utracie kultur, religii i języków—podstawy bogactwa świata, a więc części jego dziedzictwa. Brak asymilacji wymaga, aby różnorodność i mnogość tożsamości były nie tylko tolerowane, ale także chronione i szanowane. Prawa mniejszości polegają na zapewnieniu poszanowania odrębnej tożsamości, przy jednoczesnym zagwarantowaniu, że jakiekolwiek odmienne traktowanie wobec grup lub osób należących do takich grup nie maskuje praktyk i polityk dyskryminacyjnych. Dlatego konieczne jest pozytywne działanie w celu poszanowania różnorodności kulturowej, religijnej i językowej oraz uznania, że mniejszości wzbogacają społeczeństwo poprzez tę różnorodność.

udział osób należących do mniejszości w sprawach publicznych i we wszystkich aspektach życia politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego kraju, w którym mieszkają, jest w istocie niezbędny do zachowania ich tożsamości i zwalczania wykluczenia społecznego. Konieczne są mechanizmy zapewniające odzwierciedlenie różnorodności społeczeństwa w odniesieniu do grup mniejszościowych w instytucjach publicznych, takich jak parlamenty narodowe, Sektor służby cywilnej, w tym policja i sądownictwo, oraz aby osoby należące do mniejszości były odpowiednio reprezentowane, konsultowane i miały głos w decyzjach, które ich dotyczą, lub na terytoriach i regionach, w których żyją. Uczestnictwo musi mieć znaczenie, a nie tylko symboliczne, i uznać, na przykład, że mniejszości są zwykle niedostatecznie reprezentowane i że ich obawy mogą nie być odpowiednio rozwiązane. Szczególnie niepokojący jest udział kobiet należących do mniejszości.

ochrona praw mniejszości jest ćwiczeniem tolerancji i dialogu międzykulturowego. Zachęcając do wzajemnego szacunku i zrozumienia, różne grupy składające się na społeczeństwo powinny być w stanie angażować się i współpracować ze sobą, zachowując jednocześnie własną tożsamość. Podstawowe elementy niezbędne do realizacji tego celu to propagowanie wiedzy o kulturze, historii, języku i religii mniejszości w perspektywie międzykulturowej. Innymi słowy, ochrona praw mniejszości może wspierać integracyjne, pokojowe i spójne społeczeństwo, z poszanowaniem różnorodności.

napięcia międzyetniczne, podziały i wykluczenie, które pozostają nierozwiązane, mogą łatwo stać się źródłem niestabilności i konfliktu. Skuteczne radzenie sobie ze stosunkami mniejszościowymi i większościowymi w następstwie konfliktu etnicznego ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia trwałego pokoju. W związku z tym ochrona mniejszości narodowych ma nie tylko zasadnicze znaczenie dla zwiększenia spójności społecznej w różnych społeczeństwach, ale także zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia demokratycznego bezpieczeństwa, zrównoważonego rozwoju i pokoju w kontekście niestabilności.

• które dokumenty i instytucje są ważne?

Organizacja Narodów Zjednoczonych

ochrona mniejszości narodowych, prawa i wolności członków mniejszości są częścią międzynarodowej ochrony praw człowieka. Konieczne jest rozpoczęcie rozważań nad ramami prawnymi jako podstawą tworzenia pozytywnych regulacji w państwach sygnatariuszach Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i politycznych (ICCPR). Przymierze jest jedynym traktatem globalnym, który zawiera przepis (art. 27), który konkretnie odnosi się do praw mniejszości.

Artykuł 27
w państwach, w których istnieją mniejszości etniczne, religijne lub językowe, osobom należącym do tych mniejszości nie odmawia się prawa, we wspólnocie z innymi członkami swojej grupy, do korzystania z własnej kultury, wyznawania i praktykowania własnej religii lub używania własnego języka.

akceptowanie i respektowanie tego, że ideał wolnej istoty ludzkiej, która posiada wszelkie wolności obywatelskie i polityczne, można osiągnąć tylko wtedy, gdy wszystkie warunki, które umożliwią każdemu posiadanie swoich praw obywatelskich i politycznych.

Deklaracja Narodów Zjednoczonych o prawach mniejszości wymaga od państw ochrony istnienia i tożsamości mniejszości. Wzywa również Państwa do wspierania promowania tożsamości narodowej lub etnicznej, kulturowej, religijnej i językowej. Zgodnie z art. 2 ust. 1 niniejszej deklaracji mniejszości mają prawo do praktykowania swojej religii, korzystania z kultury i używania własnego języka zarówno w środowisku publicznym, jak i prywatnym, bez jakiejkolwiek dyskryminacji. Artykuł 3 niniejszej deklaracji gwarantuje osobom należącym do mniejszości prawo do korzystania ze swoich praw indywidualnie i we wspólnocie z innymi bez dyskryminacji. Został przyjęty uchwałą Walnego Zgromadzenia nr 47/135 z dnia 18 grudnia 1992 roku.

opierając się na powszechności praw człowieka oraz podstawowej zasadzie równości i niedyskryminacji, Wysoki Komisarz ONZ ds. praw człowieka dąży do promowania i ochrony praw człowieka wszystkich i wszędzie. Promowanie i ochrona praw osób należących do mniejszości jest zatem integralną odpowiedzialnością i znaczącym priorytetem Wysokiego Komisarza, w tym obecności w terenie. W szczególności Wysoki Komisarz jest wezwany do wspierania wdrażania zasad zawartych w deklaracji mniejszości i do podjęcia dialogu z zainteresowanymi rządami w tym celu.

Rada Europy

Status praw mniejszości narodowych nadał Protokół nr 12 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Artykuł 1
korzystanie z jakiegokolwiek prawa określonego przez prawo jest zapewnione bez dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, język, religię, poglądy polityczne lub inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, związek z mniejszością narodową, majątek, urodzenie lub inny status.

nikt nie może być dyskryminowany przez jakikolwiek organ publiczny z jakiejkolwiek przyczyny, takiej jak wymienione w ust. 1.

Europejska Karta Języków Regionalnych i mniejszościowych z 1992 r.zapewniała mechanizmy i instrumenty dotyczące ochrony praw mniejszości narodowych. Karta jest ukierunkowana na konkretne mechanizmy ochrony języków mniejszościowych lub regionalnych w dziedzinie edukacji, informowania społeczeństwa, działalności kulturalnej, życia gospodarczego i społecznego, spraw karnych i cywilnych, w przypadku gdy uzasadnione jest, że język mniejszościowy jest w oficjalnym użyciu, w pracy administracji lokalnej i centralnej.

dwa lata później, w 1994 r., Komitet Ministrów Rady Europy przyjął Konwencję ramową o ochronie mniejszości narodowych (FCNM), wprowadzając w ten sposób jasne standardy ochrony mniejszości narodowych w ramach wartości międzykulturowości, szczególnie podkreślając kwestię wielojęzyczności w używaniu języka regionalnego lub mniejszościowego zarówno w życiu prywatnym, jak i publicznym jako prawa nieodłącznego, o którym mowa w Międzynarodowym pakcie praw obywatelskich i politycznych.

Artykuł 14

korzystanie z praw i wolności określonych w niniejszej Konwencji jest zapewnione bez dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, język, religię, poglądy polityczne lub inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, związek z mniejszością narodową, majątek, urodzenie lub inny status.

FCNM jest pierwszym międzynarodowo-prawnie wiążącym dokumentem w dziedzinie ochrony mniejszości narodowych przyjętym w latach 90-tych w czasie, gdy znaczna liczba krajów borykała się z przejściowymi zmianami, których celem było stworzenie standardów dla mniejszości w celu osiągnięcia pokoju i stabilności. Stanowi jeden z najważniejszych dokumentów w dziedzinie praw mniejszości: prawo do zachowania kultury, tradycji, języka, religii i zwyczajów, prawo do edukacji w języku ojczystym, prawo dostępu do mediów, prawo do udziału w życiu gospodarczym, publicznym i politycznym, a także do komunikacji z rdzenną ludnością.

do dnia dzisiejszego 39 Z 47 członków Rady Europy ratyfikowało FCNM, wśród nich większość krajów Bałkanów Zachodnich. Warto wspomnieć, że państwa przyjęły w ten sposób odpowiedzialność za wykonanie przepisów, o których mowa w Konwencji ramowej i innych dokumentach prawa międzynarodowego, dotyczących praw mniejszości narodowych, które ratyfikowały.

wprowadzając międzynarodowe standardy praw mniejszości narodowych, Konwencja ramowa objęła w swoich przepisach wszystkie trzy pokolenia praw mniejszości: prawo do swobodnego deklarowania przynależności do mniejszości narodowej i równości wobec prawa bez dyskryminacji, prawo do zachowania własnego języka, religii i tradycji, a także prawo do uczestniczenia w życiu kulturalnym, gospodarczym, politycznym i publicznym. Należy podkreślić, że Konwencja ramowa wprowadziła podstawy do rozwoju najnowszej, trzeciej generacji praw, która zapewnia udział mniejszości w procesie podejmowania decyzji.

wdrażanie Konwencji Ramowej, przede wszystkim zgodność z Europejską Konwencją Praw Człowieka, jest intensywnie nadzorowane przez Radę Europy.

w celu nadzorowania wdrażania FCNM powołano Komitet Doradczy złożony z 18 niezależnych specjalistów. Komitet współpracuje i dzieli się doświadczeniami z organami zajmującymi się podobnymi kwestiami, na przykład z Komisją Europejską przeciwko rasizmowi i nietolerancji (ECRI), Komisją Wenecką, komisarzem ds. praw człowieka i innymi organizacjami międzynarodowymi.

ważne jest, aby Konwencja ramowa, choć czasami nazywana jest „miękkim” instrumentem ze względu na brak solidnego mechanizmu kontroli wdrażania, stała się instrumentem zwalczania dyskryminacji, ponieważ prawie wszystkie kraje opracowały odpowiednie przepisy dotyczące zwalczania wszelkich form dyskryminacji.

Organizacja Bezpieczeństwa i współpracy w Europie

Wysoki Komisarz OBWE ds. mniejszości narodowych (HCNM) angażuje się w sytuację, w której jego zdaniem dochodzi do napięć z udziałem mniejszości narodowych, które mogą przerodzić się w konflikt. Wysoki Komisarz zajmuje się krótkoterminowymi wyzwaniami międzyetnicznymi i konfliktami oraz długoterminowymi problemami strukturalnymi. Jeżeli państwo uczestniczące nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań politycznych lub międzynarodowych norm, Wysoki Komisarz będzie udzielał pomocy, przedstawiając analizy i zalecenia. W oparciu o doświadczenie, HCNM publikuje tematyczne zalecenia i wytyczne, które zawierają porady na temat wspólnych wyzwań i najlepszych praktyk.

wytyczne Lublańskie w sprawie integracji różnych społeczeństw przez organizację bezpieczeństwa i współpracy w Europie (OBWE) wykraczają poza wspieranie uznania Kultury Mniejszości, tożsamości i interesów politycznych, aby dodatkowo zalecić państwom zapewnienie komunikacji i interakcji między podziałami etnicznymi. Wytyczne te sugerują, że mniejszości narodowe powinny nie tylko korzystać z prawa do skutecznego uczestniczenia w ogólnym zarządzaniu państwem, ale także powinny być do tego zachęcane.

wytyczne dotyczące regulacji partii politycznych wraz z uwagami interpretacyjnymi zostały przygotowane przez zespół ekspertów ds. partii politycznych biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) Organizacji Bezpieczeństwa i współpracy w Europie (OBWE) w porozumieniu z Komisją Europejską ds. Demokracji przez prawo (Komisją Wenecką) Rady Europy. Ma on na celu przedstawienie przeglądu zagadnień dotyczących opracowywania i przyjmowania prawodawstwa dla partii politycznych w demokracjach.

dobre i demokratyczne rządy służą potrzebom i interesom całej populacji państwa. Podczas gdy demokracja implikuje rządy większości w podejmowaniu decyzji politycznych, obejmuje ona również zabezpieczenia przed nadużyciem władzy większościowej. Osiąga się to poprzez zapewnienie ochrony i udziału mniejszości oraz ułatwianie procesów sprawowania rządów obejmujących wszystkich członków społeczeństwa.

partie polityczne są zbiorową platformą wyrażania podstawowych praw jednostki do zrzeszania się i wyrażania i zostały uznane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka za integralne podmioty w procesie demokratycznym. Ponadto są one najczęściej wykorzystywanymi środkami uczestnictwa politycznego i korzystania z praw pokrewnych. Partie są podstawą pluralistycznego społeczeństwa politycznego i odgrywają aktywną rolę w zapewnieniu świadomego i partycypacyjnego elektoratu. Ponadto partie często służą jako pomost między gałęziami władzy wykonawczej i ustawodawczej i mogą służyć do skutecznego priorytetyzowania programu legislacyjnego w ramach systemu rządów.

obie wspomniane wcześniej wytyczne uznają i podkreślają wyjątkowe znaczenie partii politycznych w realizacji praw mniejszości i ich integracji społecznej w odniesieniu do krytycznej roli, jaką odgrywają jako podmioty polityczne w sferze publicznej.

zakaz dyskryminacji i promowanie skutecznej równości są zasadami wyrażonymi w międzynarodowych instrumentach praw człowieka zarówno na poziomie powszechnym, jak i regionalnym.

ustanowienie pełnego członkostwa w społeczeństwie, równe szanse i równe traktowanie dla wszystkich, w tym w dostępie do dóbr i usług publicznych, powinny być przewodnimi zasadami przy opracowywaniu polityki integracyjnej. Oznacza to, że państwa muszą aktywnie promować różnorodność i tworzyć warunki, w których każdy będzie mógł czuć się pełnoprawnymi członkami tego społeczeństwa. Poczucie przynależności do wspólnego społeczeństwa oznacza, że gdy istnieją odpowiednie warunki, jednostki, niezależnie od ich tożsamości, powinny nie tylko szanować Ustawodawstwo i prawa innych osób, ale także unikać samoizolacji i w pełni korzystać ze swoich możliwości przekazywania roszczeń za pośrednictwem legalnych instrumentów dostarczanych przez władze.

międzynarodowe standardy uznają ważną rolę partii politycznych w promowaniu tolerancji, różnorodności kulturowej i rozwiązywaniu kwestii związanych z mniejszościami. Politycy odgrywają istotną rolę w procesach integracji, zarówno jako prawodawcy, jak i decydenci, kształtując dyskurs polityczny i przyczyniając się do ogólnego klimatu społecznego, w tym w odniesieniu do stosunków między społecznościami.

partie polityczne i aktorzy, niezależnie od linii Politycznych i ideologicznych, są związani tym samym zakazem dyskryminacji, co reszta społeczeństwa. Chociaż wolność wypowiedzi partii politycznych i wybranych przedstawicieli podczas wykonywania swoich obowiązków jest szczególnie chroniona ze względu na ich kluczową rolę społeczną i demokratyczną, zakaz podżegania do nienawiści rasowej, etnicznej lub religijnej ma również zastosowanie do tych partii. Ponadto, nawet w szerokich granicach wolności słowa, politycy muszą być świadomi wpływu-zarówno pozytywnego, jak i negatywnego – jaki ich zachowanie może mieć na panujący klimat tolerancji w społeczeństwie. Jeśli partie i przedstawiciele polityczni podejmą dialog z szacunkiem i zajmą wyraźne stanowisko przeciwko podżeganiu do nienawiści, klimat polityczny stanie się bardziej sprzyjający integracji społeczeństwa. Dlatego też systemy partyjne powinny być pluralistyczne, sprzyjać wolnej konkurencji między wszystkimi częściami społeczeństwa i być integracyjne w różnych kategoriach etnicznych.

Minority Rights: International Standards and Guidance for Implementation, United Nations, Office of the High Commissioner, Ney York and Geneva 2010

Przewodnik dla profesjonalistów pracujących ze społecznościami w Kosowie. Europejskie Centrum ds. mniejszości w Kosowie. 2013, s. 172.

https://www.coe.int/en/web/minorities/text-of-the-convention

Minority Rights: International Standards and Guidance for Implementation, United Nations, Office of the High Commissioner, Ney York and Geneva 2010

Human Rights Law Review, Ringelheim .J., vol.

http://www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/ccpr.aspx

http://www.equalrightstrust.org/content/united-nations-declaration-rights-minorities

promowanie i Ochrona praw mniejszości: A Guide for Advocates, United Nations, Office of the High Commissioner, Geneva and New York, 2012

http://www.echr.coe.int/Documents/Convention_ENG.pdf

Framework convention for the protection of national minorities and explanatory report, Council of Europe, Strasbourg, 1995

Milena Klajner. Komitet Doradczy ds. Ramowej Konwencji o ochronie mniejszości narodowych, Zagrzeb. Wpływ Ramowej Konwencji o ochronie mniejszości narodowych na realizację praw mniejszości: Trzynaście lat po jego wejściu w życie

https://www.osce.org/hcnm

https://www.osce.org/hcnm/ljubljana-wytyczne

the Ljubljana Guidelines on Integration of Diverse Societies & Nota wyjaśniająca, OBWE/HCNM, 2012

wytyczne w sprawie regulacji partii politycznych, OBWE/ODIHR i Komisja Wenecka, 2010

wytyczne w sprawie regulacji partii politycznych, OBWE/ODIHR i Komisja Wenecka, 2010