Lombard, łac. Langobardus, liczba mnoga Langobardi-członek ludu germańskiego, który w latach 568-774 rządził królestwem we Włoszech.
Lombardzi byli jednym z plemion germańskich, które utworzyły Suebi, a w I wieku naszej ery ich dom znajdował się w północno-zachodnich Niemczech. Chociaż sporadycznie walczyli z Rzymianami i sąsiednimi plemionami, wydaje się, że główna grupa Longobardów prowadziła osiadłą, pasterską egzystencję aż do początków ich wielkich migracji na południe w IV wieku. Pod koniec V wieku przenieśli się na tereny mniej więcej pokrywające się z nowoczesną Austrią na północ od Dunaju.
w 546 roku Audoin założył nową Lombardzką dynastię królewską. Wydaje się, że w tym czasie Lombardzi zaczęli dostosowywać swoją organizację plemienną i instytucje do cesarskiego systemu wojskowego z tego okresu, w którym hierarchia Książąt, hrabiów i innych dowódców dowodziła zespołami wojowników utworzonymi z pokrewnych rodzin lub grup krewnych. Przez dwie dekady Lombardzi toczyli przerywane wojny z Gepidae, które zostały ostatecznie zniszczone (ok. 567) przez następcę Audoina, Alboina.
mniej więcej w tym czasie Lombardzi zdecydowali się na migrację do Italii, która pozostawała niemal bezbronna po tym, jak wojska Cesarstwa Bizantyjskiego obaliły tamtejsze Królestwo Ostrogockie. Wiosną 568 roku Lombardzi przekroczyli Alpy Julijskie. Ich inwazja na północną Italię była prawie bez oporu i pod koniec 569 roku zdobyli wszystkie główne miasta na północ od rzeki Po, z wyjątkiem Pawii, która upadła w 572 roku. Jednocześnie zajmowali tereny w środkowej i południowej części półwyspu. Wkrótce potem Alboin został zamordowany, a 18-miesięczne rządy jego następcy, Clepha, były naznaczone bezwzględnym traktowaniem włoskich właścicieli ziemskich.
Po śmierci Clepha Lombardzi nie wybrali następcy; zamiast tego książęta sprawowali władzę w swoich miastach-terytoriach. 10-letnie „rządy Książąt” były później postrzegane jako przemoc i nieporządek. W 584 roku, zagrożony najazdem Franków, który sprowokowali książęta, Lombardzi uczynili królem syna Clepha Authariego; gdy zmarł w 590 roku, jego następcą został agilulf, książę Turynu, który był w stanie odzyskać większość części Italii, które zostały utracone na rzecz Sojuszu Frankijsko-Bizantyjskiego.
Kiedy Authari został królem, książęta oddali połowę swoich posiadłości na utrzymanie króla i jego dworu. Pawia, gdzie znajdował się Pałac Królewski, stała się centrum organizacji administracyjnej. Lombardzi nawrócili się z arianizmu na prawosławie w drugiej połowie VII wieku.
po brutalnym Aripercie II (panującym 700-712) na tron lombardzki objęła Nowa dynastia. Jego drugi przedstawiciel, Liudprand (panował 712-744), był prawdopodobnie największym z królów lombardzkich. Do 726 roku zajmował się wyłącznie wewnętrzną kondycją swego królestwa. Później jednak systematycznie zmniejszał obszar Italii jeszcze pod panowaniem bizantyjskim. Monety i dokumenty z jego dworu potwierdzają wrażenie silnego i skutecznego monarchy.
inwazja na terytoria papieskie przez królów lombardzkich Aistulfa (panował 749-756) i Dezyderiusza (panował 756-774) zmusiła Papieża Adriana I do szukania pomocy u króla Franków Karola Wielkiego. Frankowie wkroczyli do Italii w 773 roku i po rocznym oblężeniu Pawia przypadła ich armiom. Dezyderiusz został pojmany, a Karol Wielki został królem lombardów, a także Franków. W ten sposób rządy lombardzkie we Włoszech dobiegły końca.
Lombardzi nadali swoją nazwę regionowi północnych Włoch, który był ich twierdzą, obecnie znanym jako Lombardia.