chociaż jako młoda kobieta miała wielu zalotników, kluczową postacią w życiu i panowaniu Wiktorii był jej mąż, książę Albert z Saksonii-Coburga i Gothy. Wiktoria poznała niemieckiego księcia w Pałacu Kensington, gdy para miała zaledwie 17 lat. Spotkanie Wiktorii i Alberta, którzy byli również pierwszymi kuzynami, zostało zaplanowane przez wuja Wiktorii, Leopolda i z Belgii, który wierzył, że może odnieść polityczne korzyści z meczu.

jednak pomimo małżeństwa, które doprowadziło parę do spotkania, był to zdecydowanie mecz miłosny. Dziennik Wiktorii ujawnił, że uznała młodego księcia za „niezwykle przystojnego”. Napisała: „jego oczy są duże i niebieskie, a on ma piękny nos i bardzo słodkie usta z drobnymi zębami; ale urok jego twarzy jest jego wyrazem, który jest najbardziej zachwycający”. Ponieważ tradycja Królewska nakazywała, że nikt nie może oświadczyć się panującemu monarsze, w październiku 1839 roku Wiktoria oświadczyła się Albertowi.

ślub Królowej Wiktorii i księcia Alberta, który odbył się w Kaplicy St James ’ s Palace 10 lutego 1840 roku, był pierwszym małżeństwem panującej królowej Anglii od Marii I w 1554 roku. Victoria miała na sobie 18-metrowy pociąg przewożony przez 12 druhen i zapoczątkowała współczesną tradycję nosząc Biel. Na Zewnątrz naród wybuchł wielkimi świętami publicznymi. Victoria nagrała, że „nigdy nie widziała takich tłumów ludzi … oni wiwatowali najbardziej entuzjastycznie”. Rozważała to wydarzenie jako „najszczęśliwszy dzień w moim życiu”.

Victoria objęła tron w czasie, gdy rola monarchy miała być w dużej mierze apolityczna. Jednak na początku swojego panowania niedoświadczona królowa wpadła w gorącą wodę za wtrącanie się w sprawy polityczne, w wydarzeniu określanym jako „kryzys w sypialni”.

pierwszym premierem za panowania Wiktorii był polityk Wigów, Lord Melbourne, z którym utrzymywała niezwykle bliskie stosunki. Melbourne miało znaczną władzę nad młodą królową, która zgodnie z jego radą wyznaczyła większość swoich Dam czekających.

w 1839 roku Melbourne podał się do dymisji po kilku porażkach parlamentarnych. Torysi Robert Peel wystąpił o objęcie stanowiska premiera pod jednym warunkiem: zażądał, aby Victoria zwolniła część swoich obecnych domowników – którzy w dużej mierze żywili sympatie Wigów i byli lojalni wobec Melbourne – i zastąpiła je damami torysów. Ponieważ wiele dam-in-waiting Victorii było również jej najbliższymi przyjaciółmi, obraziła się na prośbę Peela i odmówiła.

królowa była już krytykowana za nadmierne poleganie na Lordzie Melbourne, a teraz została powszechnie potępiona za to, że jest nie tylko politycznie stronnicza, ale niekonstytucyjna. Napięta sytuacja została ostatecznie rozbrojona przez zawsze rozsądnego księcia Alberta, który zaaranżował, aby niektóre damy Wiktorii dobrowolnie zrezygnowały ze swoich stanowisk.

być może częściowo ze względu na ścisłe nauczanie w ramach „systemu Kensington”, Victoria okazała się wybitnie biegłym lingwistą. Oprócz biegłej znajomości języka angielskiego i niemieckiego, mówiła także po francusku, włosku i łacinie.

gdy jej matka i guwernantka pochodziły z Niemiec, Victoria dorastała mówiąc językiem, a na pewnym etapie podobno miała nawet niemiecki akcent, który musieli wymazać nauczyciele. Kiedy później poślubiła swojego niemieckiego kuzyna, księcia Alberta z Saksonii-Coburga i Gothy, para regularnie mówiła razem po niemiecku. Chociaż Albert biegle mówił po angielsku, on i Victoria często rozmawiali – a nawet kłócili się-po niemiecku, gdy byli prywatnie.

w późniejszym okresie życia Victoria eksperymentowała również z niektórymi językami z całego swojego rozległego imperium. Po przybyciu indyjskich sług Na Zamek Windsor w sierpniu 1887 roku, uczyła Hindustani i Urdu Zwrotów przez jej ulubionego Indyjskiego asystenta, Abdul Karim. Królowa zapisała w swoim dzienniku: „uczę się kilku słów Hindustani, aby mówić do moich sług. Jest to dla mnie ogromne zainteresowanie zarówno językiem, jak i ludźmi, z którymi naturalnie nigdy wcześniej nie miałem prawdziwego kontaktu”.

w ciągu sześciu dekad zasiadania na tronie Wiktoria widziała wielu premierów przychodzących i odchodzących. Jednak podczas gdy nawiązała niezwykle bliską więź z niektórymi, innym spektakularnie nie udało się zdobyć jej przychylności.

pierwszy Premier Wiktorii, Lord Melbourne, od samego początku pragnął schlebiać, pouczać i wpływać na młodą królową. Para była tak blisko, że Victoria twierdziła, że kocha go „jak ojca”. Jednak ta intensywna przyjaźń z „Lordem M”sprawiła, że królowa była niepopularna wśród wielu – była krytykowana za polityczną partyzantkę, a nawet kpiąco nazywała ją „Panią Melbourne”. W późniejszym okresie swojego panowania Benjamin Disraeli podobnie zrobił wszystko, aby zdobyć przychylność Wiktorii z wdziękiem i pochlebstwem. Jego taktyka wyraźnie zadziałała, ponieważ królowa powiedziała swojej najstarszej córce, że „poradzi sobie bardzo dobrze” i był „pełen poezji, romansu i rycerskości”.

inni ministrowie otrzymali jednak znacznie mniej entuzjastyczną odpowiedź od Jej Królewskiej Mości: uznała Lorda Johna Russella za upartego i niegrzecznego i określiła Lorda Palmerstona jako „strasznego starca”. Jako minister spraw zagranicznych, Palmerston odwołał się do gniewu Victorii, ignorując sugestie Alberta dotyczące poprawek do depeszy i najwyraźniej usiłując uwieść jedną z jej dam-in-waiting. Victoria również uznała Gladstone za irytującego, a swoim charakterystycznym ostrym językiem odrzuciła go jako „na wpół szalonego i pod wieloma względami śmiesznego, dzikiego i niezrozumiałego starego fanatyka”.

w trakcie swojego panowania Wiktoria była świadkiem gigantycznej ekspansji imperium brytyjskiego. Podczas jej pierwszych 20 lat na tronie, imperialne podboje Wielkiej Brytanii wzrosły niemal pięciokrotnie. Do czasu jej śmierci było to największe imperium na świecie i obejmowało jedną czwartą światowej populacji. Ponieważ monarchia była postrzegana jako centralny punkt imperialnej dumy i środek jednoczenia różnych narodów Imperium, wizerunek Wiktorii został rozpowszechniony w całym Imperium.

sama królowa bardzo interesowała się sprawami cesarskimi. W 1877 roku premier Benjamin Disraeli ogłosił swoją cesarzową Indii, dążąc do umocnienia związku Wielkiej Brytanii z „klejnotem w koronie Imperium”. Królowa naciskała na tytuł przez kilka lat, ale, zaniepokojona jego absolutystycznymi konotacjami, Disraeli wahał się zgodzić. W 1877 roku Victoria stała się tak uparta, że poczuł, że nie może się dłużej oprzeć, z obawy przed obrazą jej.

w ciągu 21-letniego małżeństwa Wiktoria i Albert wychowali razem dziewięcioro dzieci. Aby rozszerzyć wpływy Wielkiej Brytanii i zbudować międzynarodowe sojusze, kilku ich synów i córek zostało poślubionych w różne europejskie monarchie, a w ciągu zaledwie kilku pokoleń potomkowie Wiktorii zostali rozproszeni po całym kontynencie. Jej 42 wnuków można było znaleźć w rodzinach królewskich Niemiec, Rosji, Grecji, Rumunii, Szwecji, Norwegii i Hiszpanii.

walcząc w pierwszej wojnie światowej królewscy Kaiser Wilhelm (z Niemiec), Caryca Aleksandra (z Rosji) i Jerzy V (z Wielkiej Brytanii) byli wnukami Wiktorii. Kaiser Wilhelm podobno zauważył, że gdyby jego babcia wciąż żyła, Pierwsza Wojna Światowa mogła nigdy się nie wydarzyć, ponieważ po prostu nie pozwoliłaby swoim krewnym iść na wojnę ze sobą.

• czy królowa Wiktoria mogła zapobiec I Wojnie Światowej?

powszechny wpływ Wiktorii miał nieoczekiwane implikacje genetyczne, a także polityczne dla europejskich monarchii. Uważa się, że królowa była nosicielką hemofilii i nieświadomie wprowadziła rzadką chorobę dziedziczną do swojego rodu. W kolejnych pokoleniach stan ten ponownie pojawił się w rodzinach królewskich na całym kontynencie. W dobie ograniczonej placówki medycznej hemofilia-która wpływa na zdolność krwi do krzepnięcia-może mieć katastrofalne skutki. Syn Wiktorii Leopold cierpiał na tę chorobę i zmarł w wieku 30 lat po poślizgu i upadku, wywołując krwotok mózgowy. Troje wnuków królowej również cierpiało na tę chorobę, podobnie jak jej prawnuk, zamordowany następca tronu rosyjskiego, Carewicz Aleksiej.

Posłuchaj: Deborah Cadbury pokazuje, jak królowa Wiktoria starała się wpływać na przyszłość Europy poprzez małżeństwa jej potomków, w tym odcinku Podcast HistoryExtra:

w trakcie swojego 63-letniego panowania Wiktoria wyszła bez szwanku z co najmniej sześciu poważnych zamachów na jej życie, z których niektóre były przerażająco bliskie.

w czerwcu 1840 roku, w czwartym miesiącu ciąży z pierwszym dzieckiem, Wiktoria została zastrzelona podczas wieczornej przejażdżki powozem z księciem Albertem. Przez chwilę wydawało się, że królowa została trafiona, ale Albert zachęcił kierowcę do ucieczki w bezpieczne miejsce, a niedoszły zabójca, Edward Oxford, został zatrzymany.

Oxford – który został później uniewinniony z powodu niepoczytalności – okazał się pierwszym z wielu, którzy zaatakowali królową, gdy jechała swoim otwartym powozem. W 1850 roku, gdy powóz zwolnił, aby przejść przez bramy Pałacu Buckingham, emerytowany żołnierz Robert Pate pobiegł do przodu i zdołał Ostro uderzyć królową w głowę małą laską. Chociaż okazało się, że laska ważyła mniej niż trzy uncje, więc nie mogła wyrządzić większych szkód, incydent jednak zdenerwował Victorię. W latach 1842, 1849 i 1872 uniknęła kolejnych zamachów podczas jazdy powozem.

Victoria była również niesławnym celem prześladowcy – notorycznego Nastolatka znanego w gazetach jako „The Boy Jones”. W latach 1838-1841 Edwardowi Jonesowi udało się kilkakrotnie włamać do Pałacu Buckingham, ukrywając się pod sofą królowej, siedząc na tronie i podobno nawet kradnąc jej bieliznę, zanim został złapany.

14 grudnia 1861 roku życie Wiktorii wstrząsnęło śmiercią jej ukochanego męża, Alberta. Ponieważ książę miał zaledwie 42 lata i ogólnie cieszył się dobrym zdrowiem, jego śmierć z powodu tyfusu była wysoce nieoczekiwana. Był to ogromny cios dla królowej, która intensywnie polegała na jego wsparciu, zarówno praktycznie, politycznie, jak i emocjonalnie.

• Czytaj więcej o śmierci księcia Alberta

Po śmierci Alberta Wiktoria wycofała się z życia publicznego, przyjmując skomplikowane rytuały żałobne, które szybko stały się obsesyjne. Z biegiem czasu sytuacja zaczęła wymykać się spod kontroli, ponieważ stało się jasne, że okres żałoby królowej będzie trwał znacznie dłużej niż dwa lata, które dyktował Konwent. Pochłonięta smutkiem Victoria popadła w depresję i zaczęła zaniedbywać swoje królewskie obowiązki. Ponieważ wielokrotnie odmawiała udziału w wydarzeniach publicznych, jej popularność zaczęła się pogarszać. Brytyjczycy zaczęli tracić cierpliwość wobec królowej, kwestionując to, co „Wdowa z Windsoru” zrobiła, aby zarobić na swoje królewskie dochody. Dopiero w 1870 roku Victoria została ponownie zmuszona do stopniowego angażowania się w życie publiczne.

pomimo upływu dziesięcioleci, Wiktoria nigdy nie była w pełni odzyskany po stracie Alberta. Chociaż miała inne intymne związki – w szczególności bliską przyjaźń ze swoim szkockim sługą Johnem Brownem – nigdy nie wyszła ponownie za mąż. Nadal nosiła czerń i spała obok obrazu Alberta, a nawet miała zestaw ubrań rozłożonych dla niego każdego ranka, aż do swojej śmierci 40 lat później w 1901 roku.

lata po jej szkodliwym wycofaniu się z życia publicznego po śmierci Alberta, Wiktoria została ostatecznie zmuszona do powrotu do centrum uwagi. Jej złote i diamentowe jubileusze z 1887 i 1897 miały kluczowe znaczenie dla przywrócenia jej reputacji. Zaprojektowane, aby przyciągać tłumy, te Narodowe uroczystości na nowo odkryły „wdowę z Windsoru” jako źródło narodowej (i imperialnej) dumy i świętowania. Wielkie procesje i pokazy wojskowe były przepełnione patriotyczną pompą, a twarz Wiktorii była otynkowana na wszelkiego rodzaju pamiątkowych wyrobach.

podczas diamentowego jubileuszu 1897 roku (z okazji 60.rocznicy objęcia tronu przez Wiktorię) w całym kraju odbywały się imprezy uliczne, parady, fajerwerki i gry w krykieta. Około 300 000 brytyjskich ubogich zostało potraktowanych na specjalnej kolacji jubileuszowej, podczas gdy w Indiach ułaskawiono 19 000 więźniów. Podczas królewskiej procesji do katedry św. Pawła Wiktoria była podobno tak przytłoczona wiwatującymi tłumami, że rozpłakała się.

wraz z ukończeniem lat osiemdziesiątych Wiktoria nadal aktywnie podejmowała królewskie obowiązki. Jednak po sześciu dekadach na tronie jej zdrowie zaczęło w końcu spadać. Po zdiagnozowaniu „wyczerpania mózgowego” królowa Wiktoria zmarła w wieku 81 lat w Osborne House na wyspie Wight, 22 stycznia 1901 roku. Królowa odmówiła balsamowania, więc część przygotowań, które nastąpiły po jej śmierci, obejmowała przygotowanie trumny do zwalczania zapachu i wchłaniania wilgoci, poprzez rozrzucanie węgla po podłodze. Personel królowej obciął jej również włosy, ubrał ją w biały jedwabny szlafrok ze wstążką do pończoch i gwiazdą oraz nałożył welon ślubny na jej twarz, zanim wezwał członków rodziny królowej – książąt królewskich, cesarza i nowego króla, Edwarda VII – aby wznieśli jej ciało do trumny.

rodzina przeszła na emeryturę, pozostawiając personel do wykonywania tajnych instrukcji królowej, które nigdy nie zostały ujawnione jej dzieciom. Obrączka matki jej osobistego sługi, Johna Browna, została umieszczona na jej palcu; zdjęcie Browna i kosmyk jego włosów leżały obok niej, wraz z chusteczką w kieszeni Browna, wszystkie starannie ukryte przed widokiem.

królowa została pochowana obok ukochanego księcia Alberta 4 lutego 1901 r.w mauzoleum, które królowa zbudowała dla męża w Frogmore, przylegającym do zamku Windsor.

Wiktoria i pierwszy syn Alberta i drugie dziecko zostało nazwane Albert Edward, chociaż był znany jako „Bertie”. Jako Książę Walii, miał miłość do społeczeństwa i „dobrego życia” i był znany ze swoich serdecznych apetytów, Bertie – który został koronowany na króla Edwarda VII 9 sierpnia 1902 – przeciwstawił się oczekiwaniom, udowadniając, że jest bardzo udanym i kochanym monarchą.

myślisz, że wiesz wszystko o królowej Wiktorii? Sprawdź swoją wiedzę w naszym quizie Queen Victoria!

Ellie Cawthorne jest pisarką w BBC History Magazine.

artykuł został po raz pierwszy opublikowany przez HistoryExtra w 2016 roku